PRAKTISCHE AANDACHTSPUNTEN BIJ ECHTSCHEIDING

DEEL 1: ERFRECHT, OVERLEVINGSRECHTEN EN SCHENKINGEN
HET RESTLEGAAT

Zelfs al heeft uw ex-echtgenoot geen erfrecht meer in uw nalatenschap (aandachtspunt #1), en heeft u maatregelen genomen om het vruchtgenot en het beheer over de goederen die u aan uw minderjarig kind zal nalaten te ontnemen of te beperken (aandachtspunten #2 en #3 van deze reeks) is het niet uitgesloten dat uw ex-echtgenoot of ex-partner alsnog onrechtstreeks in het bezit komt van uw nalatenschapsgoederen bij uw vooroverlijden, als wettelijke erfgenaam van uw kinderen. In dit artikel van deze reeks bespreken we hoe u kan vermijden dat het vermogen dat uw kinderen van u erven deels toekomt aan uw ex-echtgenoot of ex-partner, door de opname van een restlegaat in uw testament.

Probleemstelling

Bij overlijden van één van uw kinderen zonder afstammelingen, komt zijn of haar vermogen (inclusief wat hij/zij van u heeft geërfd in geval van uw vooroverlijden) volgens het wettelijke erfrecht gedeeltelijk toe aan uw (toekomstige) ex-partner of ex-echtgenoot. In het kader van een echtscheiding (of ruimer: relatiebreuk) is dit niet steeds wenselijk.

Het restlegaat

Om te vermijden dat het vermogen dat uw kinderen van u erven toekomt aan uw ex-partner, kan u een restlegaat (ook fideïcommis de residuo genoemd) opnemen in uw testament. In het restlegaat wordt voorzien dat de overblijvende goederen die uw kinderen uit uw nalatenschap verkregen (het residuo), bij hun overlijden zonder afstammelingen niet in hun nalatenschap vallen maar automatisch toekomen aan de personen die u verkiest (de verwachter(s)), bijvoorbeeld hun broer/zus of diens/haar afstammelingen).

Uw kinderen hebben wel een reserve of voorbehouden erfdeel in uw nalatenschap waarvan u niet kan afwijken (zij hebben samen recht op de helft van uw nalatenschap). Via een alternatieve beschikking, waarbij uw kinderen de keuze hebben om of uw testament uit te voeren met de eraan verbonden voorwaarden of uw testament niet uit te voeren maar dan enkel recht hebben op hun voorbehouden erfdeel, kunnen uw kinderen gestimuleerd worden om deze modaliteiten van uw testament te aanvaarden ten aanzien van alle goederen.

Bij een restlegaat is het wel niet toegelaten dat een bewaarplicht wordt opgelegd. Uw kinderen hebben steeds het recht over het vererfde vermogen te beschikken onder bezwarende titel. Niet alleen kunnen ze de van u geërfde goederen verkopen, maar ze kunnen het ook verteren. Maar dit betekent niet dat er geen enkele beperking mogelijk is. Met betrekking tot schenkingen of legaten kan bepaald worden dat deze enkel worden toegestaan in het voordeel van uw afstammelingen. Er kan ook bepaald worden dat de clausule ook betrekking heeft op de goederen die in de plaats komen van uw nalatenschapsgoederen.

Op fiscaal vlak zal bij overlijden van uw kinderen zonder afstammelingen het restlegaat uitwerking krijgen en zal de verwachter een nieuwe aangifte moeten indienen in uw nalatenschap. Het residuo wordt daarbij belast aan het tarief in de erfbelasting dat van toepassing is tussen u en de verwachter. Ook fiscaalrechtelijk kan het restlegaat dus voordelen bieden, bv. indien de broer/zus of diens/haar afstammelingen de verwachter(s) zijn. U vermijdt zo dat bij het kinderloos overlijden van één van uw kinderen zijn of haar vermogen vererft aan (de afstammelingen van) andere kinderen. Naast uw ex-partner zullen in dat geval namelijk ook eventuele broers en zussen van uw kind erven volgens het wettelijke erfrecht. Een dergelijke vererving zou worden belast een hoge erfbelasting (tot 55 % in het Vlaams gewest – tarief tussen broers en zussen). Door het restlegaat zal het vermogen overgaan naar (de afstammelingen van) uw ander kind aan een lager tarief in de successierechten (tot 27% in het Vlaams gewest – tarief in de rechte lijn).

Voor de civielrechtelijke en fiscale voordelen van het restlegaat is het evenwel van cruciaal belang dat bij het overlijden van de bezwaarde kan worden nagegaan wat er in zijn vermogen resteert van de door u gelegateerde goederen. Daarom rusten op de bezwaarden strenge verplichtingen, onder meer een “traceerbaarheidsplicht”, zodat te allen tijde een onderscheid kan worden gemaakt tussen het “eigen vermogen” (waarop geen civiele en fiscale voordelen rusten) van de bezwaarde en het vermogen afkomstig uit uw nalatenschap. De clausule brengt dus wel een hele administratie met zich mee.

Bij Cazimir staan we u graag bij in het kader van uw (voorgenomen) echtscheiding. Of in uw concrete dossier, gelet op de individuele kenmerken ervan, een restlegaat een goede aanvulling is voor uw testament naar aanleiding van uw relatiebreuk, bekijken we graag samen met u. Aarzel niet om ons te contacteren indien u meer informatie wenst.

In de vorige artikelen van deze reeks hebben we vooral de focus gelegd op de gevolgen van de echtscheiding op uw erfrecht. Indien u overlijdt voor uw echtscheiding definitief is, kan uw (ex-) echtgenoot als langstlevende mogelijks ook nog voordelen krijgen op basis van uw huwelijksovereenkomst. In een volgend artikel in deze reeks nemen we de gevolgen van uw (voorgenomen) echtscheiding voor de eventuele huwelijksvoordelen die u elkaar bij vooroverlijden toegekend heeft in de huwelijksovereenkomst onder de loep.